Scoop! Ik Vertrek volgt de Rotterdamse salsakoning Willem Engel tijdens zijn emigratie naar Paraguay

Ik kwam een poosje geleden Willem Engel tegen bij de wereldberoemde patatkraam van Bram ‘Kom ze maar halen, die goudgele balen’ Ladage in Rotterdam en hij vroeg mij enigszins vertwijfeld: “Tuur, ik moet hier weg. Welk land adviseer je mij?”  

Daar hoefde ik niet lang over na te denken, want ik ben gespecialiseerd in emigratie. Voor Geenstijl schreef ik de serie ‘Emigreren is Vooruitzien‘, met leuke en handige tips over onder meer Thailand, de Antillen, Zuid-Spanje, Colombia en, last but not least, Paraguay. Overigens komt ergens dit jaar bij uitgeverij Ezo Wolf (bekend van de bestseller Annus Horribilis) mijn bundel Succesvol Emigreren kun je Leren uit, maar dit terzijde.

‘Willempie’, zei ik terwijl de Joppiesaus van mijn lippen veegde, ‘je moet naar Paraguay.’ 

En zo geschiedde, want ik las in het Algemeen Dagblad dat de voorman van VirusWaarheid, zijn broer Jan en jurist Jeroen Pols hun koffers pakken en emigreren naar het buitenland om daar een nieuw bestaan op te bouwen (al verblijft Willem momenteel in Portugal, zo liet hij mij weten).

Helemaal vrijwillig is de exodus naar Paraguay niet, schrijft het AD. Onder meer door een geschil met de Duitse autoriteiten en de Nederlandse Belastingdienst, die miljoenen euro’s van hen vordert, wordt de grond hen steeds heter onder de voeten. Een van de redenen om Europa achter zich te laten, maakt Jan Engel duidelijk. 

Het AD: ‘Ze hebben een stuk grond in Paraguay gekocht. “Een lekker rustig land. Het ligt ver buiten de gebaande paden en Paraguay heeft grotendeels een agrarische samenleving. Bewust geen Europese Unie meer. Met de vereenzelviging van overheidsdiensten en de eenwording is het respect voor mensenrechten hier verdwenen”, meent Jan, de oudere broer van Willem. “Vroeger kon je nog een beroep doen op het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, zoals mijn vader deed. Dat hoef je vandaag de dag niet meer te proberen.”

Onder meer door een geschil met de Duitse autoriteiten en de Nederlandse Belastingdienst, die miljoenen euro’s van hen vordert, wordt de grond hen steeds heter onder de voeten. Een van de redenen om Europa achter zich te laten, maakt Jan Engel duidelijk. 

De groep waarmee Jan Engel naar Paraguay verkast, bestaat uit zo’n acht Nederlanders, onder wie Jeroen Pols. Ze zien een verdienmodel in hun verhuizing en hebben het zogeheten ‘Project Paraguay’ op poten gezet. Daarmee bieden ze tegen betaling hulp aan bij emigratie naar het Zuid-Amerikaanse land. ‘Durf jij de sprong naar de vrijheid te wagen? Wij zijn jouw helpende hand’, valt op de website te lezen. Jeroen Pols prijst zichzelf aan als ‘freedom fighter’, Jan als ‘freedom dreamer’.

“We hebben een uitgebreide studie gedaan en een land uitgezocht met een zo klein mogelijke overheid”, vult Jeroen Pols aan. “Ik denk dat het daar nog mogelijk is om op een vrije manier te leven, zonder een overheid die je constant terroriseert. Ik heb liever een land met wat slechtere wegen en slechte voorzieningen dan een land waar de overheid je niet met rust laat.”

Op het Ik Vertrek-blog staan hun spannende avonturen.

Willem vertelde mij bij de patatkraam tussen neus en lippen door dat hij nog overwogen had om met zijn verloofde, model, actrice en filmmaker Dorien Rose naar Portugal te emigreren, waar Nadia, de zus van Dorien, een kolonie heeft gesticht. Maar dat land valt onder het juk van Brussel en is dus een no go.

De Groene Amsterdammer maakte een portret over Nadia Duinker en haar Freedom Ville. 

De Groene: “Daar komt het spontane bezoek in een huurauto aangereden. Nadia’s zus Dorien Duinker, een fotomodel bekend als lookalike van Angelina Jolie, wil zich op korte termijn ook in het Portugese dorp vestigen; ze heeft haar huis inmiddels te koop gezet. Haar geliefde Willem Engel, oprichter van Viruswaarheid, twijfelt nog.”

De Groene over Nadia: “Tuurlijk, niet iedereen begint een nieuw leven ‘in de natuur’ – natuur die overigens wel op twintig minuten rijden ligt van een bowlingcentrum en afhaalsushi. Maar waar ze eerder geestelijk haar eigen pad leek te kiezen, door bijvoorbeeld anders dan veel complotdenkers Black Lives Matter te steunen en belang te hechten aan reductie van Co2-uitstoot en het behalen van klimaatdoelen, zit ze nu helemaal in het zogenoemde rabbit hole, een wereld van complotten. Hoewel ze niet volledig off the grid gaat, wil ze zich wel zoveel mogelijk aan ‘het systeem’ onttrekken. Ze heeft serieus getwijfeld of ze haar jongste kind bij de gemeente zou inschrijven. Ze raakte dit jaar geïnteresseerd in een theorie over soevereiniteit, populair onder complotdenkers. Nederland is volgens die theorie een bv die de eigen bevolking gebruikt als onderpand om leningen af te sluiten bij financiële instellingen. Hoe het precies zit en naar wie de eventuele winst van de bv vloeit, weet Duinker ook niet, maar ‘inschrijving in het geboorteregister betekent dat je een relatie met de staat aangaat die niet per se in het voordeel is van de burger’. Toch koos ze eieren voor haar geld. ‘Zonder inschrijving kun je niet naar school, geen bankrekening openen, geen rijbewijs halen, dan besta je eigenlijk niet’.”

Ontvoeringen en gewapende overvallen zijn schering en inslag, vaak op klaarlichte dag. Het verkeer is levensgevaarlijk; Paraguay heeft samen met Argentinië het hoogste aantal verkeersslachtoffers ter wereld. 

Overigens doet Engel’s Project Paraguay mij erg denken aan project El Paraiso Verde.

De gezaghebbende website Business Insider schreef hier over. 

“In een van de armste delen van het Zuid-Amerikaanse Paraguay is een vluchtplaats ontstaan voor antivaxxers en complotdenkers. Een in 2016 opgerichte woongemeenschap belooft mensen te vrijwaren van ‘socialistische trends in de huidige economische en politieke situatie wereldwijd’ en ook van ‘5G, chemtrails, gefluorideerd water, verplichte vaccinaties en gezondheidsmaatregelen’, zo valt te lezen op de website. Het oord ‘El Paraíso Verde’, oftewel ‘Het Groene Paradijs’, werd ruim vijf jaar geleden opgericht door Sylvia en Erwin Annau, een in Oostenrijk geboren componiste en een belastingadviseur. El Paraíso Verde begon in 2016 met een droom van een beter leven en een toekomst buiten ‘de matrix’. Volgens de website is het ‘een vrijplaats voor vrije, conservatieve denkers’. Er wonen momenteel vooral Duitsers, Oostenrijkers en Zwitsers die zijn gevlucht vanwege alle coronamaatregelen.”

Veel Duitsers hebben in de afgelopen decennia voor een prikje prachtige villa’s met zwembaden gekocht, maar kwamen er vaak op pijnlijke wijze achter dat Paraguay niet de Costa Brava is. Ontvoeringen en gewapende overvallen zijn schering en inslag, vaak op klaarlichte dag. Het verkeer is levensgevaarlijk; Paraguay heeft samen met Argentinië het hoogste aantal verkeersslachtoffers ter wereld. 

De Duitse idylle in Paraguay begon bijna anderhalve eeuw geleden met de komst van Elisabeth Förster-Nietzsche, zus van filosoof Friedrich Nietzsche. Met haar echtgenoot Bernhard Förster en enkele zorgvuldig geselecteerde Duitse families wilde ze een arisch paradijs stichten, dat op nationaalsocialistische, vegetarische en lutherse leest geschoeid. 

Ze was geïnspireerd door het essay Religie en Kunst dat componist Richard Wagner in 1880 publiceerde en waarin hij pleit voor een paradijs waarin de echte Duitse cultuur kan overleven, zonder joden en andere on-Duitse elementen. 

De ordinaire volksmenner Bernard Förster verzette zich fel tegen de komst van Oost-Europese joden naar Duitsland. De leraar uit Jena was oneervol ontslagen wegens rabiaat antisemitisme en vertrok vol frustraties. Zijn intelligente, maar zeer rechtlijnige vrouw Elisabeth stond ondanks haar fanatieke opvattingen een stuk hoger aangeschreven, maar volgde haar man blind. Tussen 1883 en 1885 zocht het excentrieke echtpaar de ideale plek in Paraguay. In 1886 kregen de Duitse kolonisten, na lange onderhandelingen met de regering, 22.000 hectare op de plek die nu Nueva Germania (Nieuw Duitsland) heet.

Ik was daar in 2008 met Rob Muntz en wij maakten over Duitsers in Paraguay onder andere deze aangrijpende tweedelige radiodocumentaire voor de VPRO en deze bloedstollende serie reportages voor GeenStijl. 

De kolonisten van Elisabeth Nietzsche waren niet voorbereid op de barre levensomstandigheden in Zuid-Amerika: honger, armoede, malaria, knokkelkoorts, gele koorts, dysenterie, tyfus, tbc, polio, uitdroging, zandvliegen en slangen als de Jarara-slang (na een beet sterf je binnen vijf minuten). 

De kolonisten van Elisabeth Nietzsche waren niet voorbereid op de barre levensomstandigheden in Zuid-Amerika: honger, armoede, malaria, knokkelkoorts, gele koorts, dysenterie, tyfus, tbc, polio, uitdroging, zandvliegen en slangen als de Jarara-slang (na een beet sterf je binnen vijf minuten). 

Förster pleegde zelfmoord in Hotel Del Lago in San Bernardino op 3 juni 1889 met enige hulp van strychnine, morfine en drank. Naast hem lag een afscheidsbrief waarin Förster schreef dat het slecht ging met hem en dat hij zich ernstige zorgen maakte over de toekomst van zijn geesteskind Nueva Germania. 

Zijn vrouw Elisabeth Nietzsche schaamde zich diep voor de wanhoopsdaad en regelde een valse overlijdensverklaring. Daarin stond dat haar echtgenote stierf aan een hartaanval, veroorzaakt door een zenuwinzinking. 

De Führer zou Förster niet vergeten, vijfenveertig jaar later. Op 5 mei 1934 gingen nazibonzen Alfons Sachs en Henrik Himmler (geen familie van Heinrich) aan boord van de SS Peru met als eindbestemming Zuid-Amerika. Ze voelden zich vereerd met hun missie. Ze droegen een Griekse urn bij zich, met daarin heilige Duitse aarde. Hun opdracht was deze aarde naar het hart van de Paraguayaanse jungle te brengen. Tijdens de plechtige ceremonie rond het graf van Förster stonden een paar van straat geplukte schoolkinderen. Het zegel van de urn werd verbroken en de aarde van het vaderland werd uitgestrooid. Op het graf staat: ‘Hier ligt met God, Bernhard Förster, oprichter van de kolonie Nueva Germania.’

Tout court: Paraguay is een writer’s goldmine en dat was een van de belangrijkste redenen waarom ik met mijn toenmalige Spaanse vriendin Paula van Brussel naar Paraguay vertrok. 

Het landje was en is een toevluchtsoord voor gevluchte nazi’s en fascisten uit Duitsland, Italië en Spanje, zware criminelen uit alle windstreken van de wereld (waaronder Frans ‘Stekel’ Meijer, een van de ontvoerders van Freddy Heineken), curieuze sektes als de Moonies, de Mennonieten, de Amish en de Mormonen. Ze kwamen als motten op het kaarslicht af, op de bananenrepubliek die bijna veertig jaar met harde hand bestierd werd door generaal Alfredo Stroessner, bijgenaamd Tyrannosaurus. Paraguay kreeg internationale faam door de film The Boys from Brazil, over een gevluchte nazidokter die in de jungle Hitlertjes kloont. 

De lijfwachten van Tyrannosaurus waren boomlange Duitsers, en bij het ontbijt van de generaal speelde een indiaanse blaaskapel de Bayerische Präsentiermarsch en Alte Kameraden. De slogan van Stroessner en zijn geheime dienst, de pyraguë, was: ‘Wij martelen niet om achter de waarheid te komen. De overheid weet namelijk alles. Wij martelen om u de waarheid bij te brengen.”

Onder Stroessner ontstond een levendige handel in paspoorten voor buitenlanders. Corrupte ambtenaren brachten op die manier 24 miljoen dollar het land in. Een paspoort kon tot 12.000 dollar kosten. De duurste waren de diplomatieke paspoorten die tot 50.000 dollar konden oplopen. De International Herald Tribune plaatste in 1986 een advertentie waarin werd opgeroepen om de titel van Paraguayan Honorary Consul te kopen. 

Wellicht moet Willem Engel contact opnemen met mijn oude bekende David Woodard. De excentrieke kunstenaar raakte in de ban van Nueva Germania tijdens het lezen van het schitterende boek Forgotten Fatherland: The Search for Elisabeth Nietzsche, een boek uit 1992 van Ben MacIntyre, een journalist van de Times in Londen. 

Woodard was onder de indruk geraakt door zijn eerste bezoek aan Nueva Germania. Hij bezocht de kolonie met de Amerikaanse cineast Kenneth Anger, die in 1963 de cultfilm Scorpio Rising regisseerde en auteur is van de cultklassieker Hollywood Babylon. Woodard gaf in heel Duitsland lezingen over Wagner, Elisabeth Nietzsche en Nueva Germania. 

De koloniale expeditie van 2006 eindigde in oktober met een uitvoering van Tannhäuser op 1 november in Asunción. Dit was de eerste keer dat er een opera van Wagner in het land werd opgevoerd. Musici uit Brazilië en Europa werden ingevlogen, het stuk werd uitgevoerd door dirigent Diego Sánchez Haase, daarna was er een korte uitvoering voering in Nueva Germania, geredigeerd door Woodard. Woodard groeide op in Santa Barbara in Californië en studeerde aan het conservatorium van San Francisco Conservatory of Music. Van 2000 tot 2006 was David de muzikale leider van the Los Angeles Chamber Group, een Woodard wil als een eigentijdse Fitzcarraldo een operahuis bouwen in Nueva Germania en daar het werk van Wagner laten uitvoeren. 

Charles woonde in Amsterdam om de kunst van het beschilderen van Delfts-Chinees porselein te leren en huurde toen een ruimte boven Hanky Panky’s Tattoo Museum in Amsterdam. 

Om de plaatselijke economie van de straatarme kolonie nieuw leven in te blazen, produceert en exporteert Woodard samen met de plaatselijke marxistisch-leninistische boerenpartij Campesinos de nieuw ontwikkelde Elisabeth Nietzsche’s Yerba Mate-thee. Nueva Germania is de geboorteplaats van yerba maté, een kruid dat gebruikt wordt voor een opwekkende thee waaraan heel Argentinië, Paraguay en Bolivia verslaafd is. 

Yerba mate komt voor in de boeken van William S. Burroughs, een van de helden van Woodard (en van mij). In Queer wordt het pepkruid aangeprezen als een mirakeldope, en het duikt ook op in The Naked Lunch. De thee werd in 1886 door Federico Neumann in Nueva Germania ontwikkeld, een zeer ingewikkeld proces. Daarvoor groeide yerba mate het alleen in het wild, en ontkiemde het zaad enkel in vogelmagen. Het duurt een jaar om het kruid te rijpen en vervolgens te drogen. 

Kunstenaar Charles Krafft ontwierp de verpakking voor de Nietzsche-thee. Krafft is bekend van de Adolf Hitler Teapot, handgranaten in Delfts Blauw, en een bord dat herinnert aan het bombardement op Dresden in 1945. Zijn keramiek konijn met de pootjes in de lucht en een stiletto in de rug, heet The Sal Mineo Bunny. The Sal Mineo Bunny leverde woedende reacties op van dierenactivisten en de kunstenaar werd bedreigd met aanslagen. Dan zijn er nog de borden, gemaakt van de as van dierbaren, pottenbaksels van Smith & Wessons en Beretta’s. De meest curieuze is een pistool van steen, met daarop de slogan van Goebbels, en die had hem weer geleend van toneelschrijver Hanns Johst: ‘Wanneer ik het woord cultuur hoor, grijp ik naar mijn wapen.’ 

Charles woonde in Amsterdam om de kunst van het beschilderen van Delfts-Chinees porselein te leren en huurde toen een ruimte boven Hanky Panky’s Tattoo Museum in Amsterdam. 

Kortom: Onze Lieve Heer heeft rare kostgangers en vooral in Paraguay, en een van hen was ik! Een en ander heb ik genoteerd in mijn Zuid-Amerikaanse liefdesroman Mambo Jambo, en die kunt u lezen in de Vette van Amerongen. 

Laat mij vrolijk afsluiten met een vrolijk plaatje voor Willem Engel en de zijnen. Jajohecha peve!

Dit verhaal stond eerder in HP/De Tijd. Met uw donatie steunt u de onafhankelijke journalistiek van HP/De Tijd. Word donateur of word lid, al vanaf €5 per maand.